بررسی فیتوشیمیایی و ارزیابی اثرات آنتی اکسیدانی عصاره گیاه stachys lavandulifolia Vahl

Abstract

گــیاهــان جـنس Stachys بـا حـدود 300 – 200 گونـه در جـهـان پـراکنــدگی دارند. درایـران این جـــنــس شامل 34 گونـه است کـه استفــاده هـای وسیـــعی درطب سنتی مناطق مختلف دارند. گیاهStachys lavandulifolia Vahl با نام های عمومی (توکـلجـه) و (چــای کوهــی) یـکـی از گیاهــان مـهم ایـن جنس می بــاشـد کـه تـقریباً در همــه جـای ایـران بـخصـــوص آذربــایــجــان پراکنش دارد. در طب سنتی ایــران از جوشانـده این گیاه در رفع اختلالات گوارشی و بیماریهــای التهابی و از دم کرده آن به صورت چای به عنوان آرامبخش استفاده می شود. طی مطالعات فارماکولوژیک اثرات آنتی اکسیدانی، ضــداضطرابی، ضدالتــهابی و ضد دردی عصـاره گیاه اثبات شده است . مطالعات فیتوشیمیایی انجام شده، حضور گلــیکوزیدهای فلاوونوئــیدی، فنیل اتانوئــیدی، ترپنوئیــدی و ساپونــین ها و... را در گونه های مخــتــلف این جــنس نشـــان داده اســـت. دو گـلیــــکوزیـد Acteoside و Lavandulifolioside A تــا کـنــون از ایـــــن گیــاه گزارش شــــده انـد. اهداف هدف از اين طرح به طور کلي بررسي بیشتر ترکيبات شيميايي اين گونه و تعيين فعاليت آنتي اکسيداني عصاره های آن مي باشد.

روش کار ابتدا اندام هاي هوايي گياه Stachys lavandulifolia در هواي آزاد خشك شده سپس به وسيله آسياب برقي به پودر بسيار ريز تبديل شد. مقدار 100 گرم از پودر توزين شده و به وسيله دستگاه سوكسله به ترتيب با حلال هاي n-هگزان ، دي كلرومتان و متانول (از هر كدام 1200 ميلي ليتر) عصاره گيري شد. سپس عصاره ها به وسيله ي دستگاه روتاري اواپراتور دردماي 50 درجه سانتي گراد و فشار پايين كاملا ً خشك و سپس توزين گرديد. در ابتدا آزمایشات کیفی جهت شناسایی گروه ترکیبات موجود ، در اندام هوایی گیاه انجام گرفته، سپس جهت فراكسيونه نمودن از روش SPE استفاده شد. بدين منظور 2 گرم از عصاره متانولي توزين شده و در حداقل میزان متانول 10% كاملا ً حل گرديد. محلول بر روي Sep-pak ODS منتقل شد و شستشوي آن توسط مخلوط هاي10%، 20% ، 40% ، 60% ، 80% و 100% متانول در آب هر يك به ميزان 200 ميلي ليتر انجام شد. شش فراكسيون به دست آمد كه تمامي آنها خشك و توزين گرديدند. ا بررسي فراكسيون هاي مختلف عصاره متانولي و تعيين سيستم گراديانت مناسب با استفاده از دستگاه HPLCآناليتيكال صورت گرفت و سپس با استفاده از HPLC پره پراتيو اقدام به جداسازي ترکيبات خالص در زمان هاي بازداري مربوطه شد . ل تعيين ساختار شيميايي ترکيبات جداسازي شده توسط روش اسپکتروسکوپي H-NMR ،C- NMR وUV-visible صورت پذيرفته و نهايتاً فعاليت آنتي اكسيداني مواد جدا شده به وسيله HPLC پره پراتيو و فراكسيون هاي حاصل از Sep-pack توسط روش DPPH اندازه گيري شد. نتايج در نتیجه این مطالعه یک ترکیب دی ساکاریدی، یک گلیکوزید ایریدوئیدی و چهار گلیکوزید فنیل اتانوئیدی از این گیاه مورد جداسازی و شناسایی قرار گرفت. د همچنين با توجه به نتايج حاصل از بررسي فعاليت آنتي اکسيداني و اندازه گيري RC50 ، عصاره متانولی و فراکسيون هاي آن اثر آنتي اکسيداني قابل قبولي از خود نشان داده اند .