بررسی آلکالوئیدهای ریشه Berberis vulgaris آذربایجان
Abstract
بربریس ولگاریس (Berberise vulgaris) یکی از گاهان تیره زرشک (بربریداسه) می باشد، که به دلیل داشتن اثرات فارماکولوژیکی متنوع در گیاه درمانی کاربرد فراوانی دارد. ترکیبات اصلی و موثر این گیاه را آلکالوئیدهای آن تشکیل می دهند و عمدهتریت آلکالوئیدهای موجود درآن بربرین می باشند. آلکالوئیدها عمئتا در پوست ریشه و به مقدار کم در پوست ساقه و برگها و میوه وجود دارند. با توجه به اینکه اثرات درمانی گیاه زرشک بسیار زیاد و چشمگیر می باشد در پژوهش حاضر نسبت به جداسازی و تعیین مقدار آلکالوئید عمده موجود در گیاه اقدام گردیده است. به منظور استخراج آلکالوئیدهای تام ریشه ابتدا پودر خشک شده توسط آمونیاک مرطوب و سپس استخراج آلکالوئیدها با کلروفرم صورت گرفت. پس از تغلیظ عصاره کلروفرمی و تبخیر حلال، باقیمانده توسط اسید کلریدریک5 ,استخراج گردید و مجددا فازمائی اسیدی با آمونیاک خنثی و آلکالوئیدهای آن با کلروفرم استخراج شدند. با استفاده از روش کروماتوگرافی ستونی، جدا سازی آلکالوئیدها انجام گرفت و آلکالوئید عمده موجود در فراکسیون های جمع آوری شده پس از کریستالیزاسیون مورد بررسی قرار گرفت. از اسپکتروسکوپیUV،HNMR،IR، برای تعیین ساختمان این آلکالوئید استفاده گردید و مقدار این آلکالوئید در عصاره اتانولی ریشه تعیین گردید. جهت تعیین مقدار از روش کروماتوگرافی بر روی پلیت پره پاراتیوسیلیکاژل اسپکتروسکوپی UV استفاده شد و در نهایت مقدار آلکالوئید با استفاده از منحنی استانداردی که از نمونه خالص مرک تهیه شده بود مقایسه و تعیین گردید. با توجه به نتایج حاصل از یافته های طیف سنجی، ساختمان آلکالوئید عمده بربرین می باشد و مشخص گردید علی رغم اینکه ساختمان بربرین جز نمکهای نوع چهارم است، به مقدار کافی در کلروفرم نیز حل می گردد. همچنین مقدار آن 4104 میلی گرم در هر گرم ریشه خشک (3درصد) محاسبه گردید. نظر به اینکه در اکثر مقالات و فارماکوپه های موجود اثرات درمانی گیاه زرشک به آلکالوئیدهای آن به ویژه بربرین نسبت داده می شود می توان نتیجه گرفت که بربریس ولگاریس منطقه آذربایجان نیز از اثرات مشابهی برخوردار بوده و از این گیاه در درمان بیماریهای مختلف استفاده نمود.