تأثیر مصرف مکمل بورون بر وضعیت تغذیه¬ای، اندازهی سنگ کلیه، بهبود علائم بالینی و برخی شاخص‌های بیوشیمیایی سرم و ادرار در بیماران مبتلا به سنگ کلیه: یک کارآزمایی بالینی شاهددار دوسوکور

Abstract

چکیده مقدمه و هدف: بیماری سنگ کلیه یکی از شایعترین بیماری‌های دستگاه ادراری با میزان عود زیاد، است. در سال‌های اخیر نقش عناصرکم‌یاب در تشکیل سنگ کلیه مورد توجه قرارگرفته است و نشان داده شده است که برخی از عناصر کم‌یاب ممکن است سرعت فرآیند تبلور را افزایش یا کاهش دهد. برخی مطالعات پیشنهاد کرده‌اند که مصرف مکمل بورون ممکن است در پیش‌گیری یا درمان سنگ‌های کلیوی مؤثر باشد. مطالعهی حاضر با هدف تعیین اثر مکمل‌یاری بورون بر وضعیت تغذیه‌ای، اندازه‌ی سنگ کلیه، بهبود علایم بالینی و برخی شاخص‌های بیوشیمیایی سرم و ادرار در بیماران مبتلا به سنگ کلیه طرح‌ریزی گردید. مواد و روش‌ها: مطالعه‌ی حاضر به صورت یک کارآزمایی بالینی دوسوکور بر روی 53 بیمار 20 تا 65 ساله دارای سنگ کلیه انجام شد. بدین منظور با استفاده از فراخوان عمومی افراد واجد شرایط انتخاب و پس از تکمیل فرم رضایت‌نامه به طور تصادفی در یکی از سه گروه مکمل‌یاری با ترکیب سیترات بورون، اسیدبوریک و دارونما قرار گرفتند. مکمل سیترات بورون و اسیدبوریک به میزان 10 میلی‌گرم (براساس مطالعات انجام شده) و دارونما شامل نشاسته‌ی ذرت به میزان مشابه به صورت کپسول در ظرف‌های مشابه بسته‌بندی و چهار هفته یک‌بار به افراد داده شد. افراد روزانه یک کپسول از مکمل‌های مذکور را به مدت مطالعه 8 هفته مصرف نمودند و در ابتدا و انتهای مطالعه خون‌گیری (پس از 12-10 ساعت ناشتایی) جهت تعیین سطح سرمی کلسیم یونیزه، فسفر، اسیداوریک، اوره، کراتینین و آلکالین‌فسفاتاز و همچنین جمع‌آوری نمونهی ادرار و آنالیز ترکیب ادرار به عمل آمد. اندازه‌ی سنگ کلیه از طریق سونوگرافی در ابتدا و انتهای مطالعه تعیین شد. اطلاعات دموگرافیک، علایم بالینی بیماران، کیفیت زندگی و بسامد خوراک با استفاده از پرسش‌نامه‌‌های مربوطه بررسی شد. همچنین از افراد درخواست گردید تا رژیم غذایی و فعالیت بدنی خود را در طول مطالعه تغییر ندهند. داده‌ها با نرم افزار SPSS. 26 و با استفاده از روش‌های آماری مناسب برای هر متغیر و تعدیل متغیرهای مخدوش‌گر مانند سن و جنس و مقادیر پایه و وزن بدن آنالیز شد. یافته‌ها: در مطالعه‌ی حاضر مصرف مکمل‌های بورون در مقایسه با دارونما موجب کاهش معنی‌دار در اغلب شاخص‌های تن‌سنجی نشد. اگرچه در گروه مداخله سیترات بورون نسبت به سطوح اولیه کاهش اندک اما معنی‌دار BMI و وزن مشاهده شد. در مقایسه سه گروه در انتهای مطالعه تنها نسبت دور کمر به دور باسن بین 3 گروه اختلاف معنی داری را با تعدیل روی متغیرهای مخدوشگر (مدل 1 و2) (به ترتیب 047/0 = P و 048/0 = P) نشان داد که حاصل تغییر معنی‌دار در گروه سیترات بورون در مقایسه با سایر گروه‌ها بود. همچنین طی مقایسهی گروه‌ها از نظر شاخص‌های بیوشیمیایی تنها کاهش معنی‌دار و نسبتاً قابل توجه در سطح اوره خون در گروه اسیدبوریک (013/0 = P) نسبت به مقادیر اولیه و همچنین در مقایسه با سایر گروه‌ها مشاهده گردید و میزان فسفرادرار در گروه سیترات بورون (02/0 = P) نسبت به مقادیر اولیه مشاهده گردید. اگرچه از نظر تعداد و اندازه‌ی سنگ کلیه و علایم بالینی و کیفیت زندگی اختلاف آماری معنی‌داری بین گروه‌ها مشاهده نشد، بر اساس نتایج به دست آمده اندازهی سنگ در هر 3 گروه کاهش جزئی اما قابل توجه از نظر بالینی داشت که تنها در گروه اسیدبوریک در مقایسه با ابتدای مطالعه از نظر آماری معنی‌دار بود (044/0 = P) . از نظر تعداد سنگ کلیه نیز کاهش جزئی و معنی‌داری در گروه اسیدبوریک در مقایسه با ابتدای مطالعه به دست آمد (046/0 = P) . مقایسهی تغییرات قبل و بعد از مداخله در هر گروه نشان داد که سیترات بورون باعث کاهش معنی‌دار احساس درد در کنار، پشت و زیر دنده‌ها (016/0 = P) و کاهش حالت تهوع و استفراغ (039/0 = P) و اسیدبوریک باعث کاهش معنی‌دار نوسان شدت درد، با دوره‌های درد مداوم 20-60 دقیقه‌ای (031/0 = P) و احساس درد از کنار و پشت به پایین شکم و کشالهی ران (031/0 = P) و کاهش معنی‌دار ادرار خونی، تیره، بدبو، شد (08/0 = P). اسیدبوریک و سیترات بورون هر دو باعث کاهش معنی‌دار احساس مداوم برای دفع ادرار شدند (به ترتیب 031/0 = P و 016/0 = P). نتیجه‌گیری: در مطالعه‌ی حاضر مصرف مکمل‌های بورون در مقایسه با دارونما موجب کاهش معنی‌دار در اغلب شاخص‌های تن‌سنجی و بیوشیمیایی سرم و ادرار نشد و تنها نسبت دورکمر به دور باسن و اوره‌ی خون کاهش معنی‌داری را در مقایسه با مصرف دارونما نشان داد. لذا انجام کارآزمایی‌های بیش‌تر با دوز و مدت زمان مداخله بیش‌تر و بررسی‌های بیوشیمیایی بیش‌تر جهت تأیید نتایج، ضروری به نظر می‌رسد. کلمات کلیدی: بورون، شاخص‌های تن‌سنجی، شاخص‌های بیوشیمیایی سرم و ادرار، اندازه‌ی سنگ کلیه، تعداد سنگ کلیه، کیفیت زندگی، علایم بالینی، بسامد غذایی