بررسی وضعیت اختلالات خوردن، تصویر ذهنی بدن، کیفیت خواب و ارتباط خطر اختلالات خوردن با تصویر ذهنی بدن و کیفیت خواب در بیماران مبتلا به سلیاک

Abstract

کیده مقدمه و هدف: سلیاک یک بیماری خودایمنی التهابی است که در افراد مستعد از نظر ژنتیکی، در اثر عدم هضم گلوتن موجود در گندم، جو و چاودار ایجاد شده و در نهایت موجب ازبین‌رفتن پرزهای روده و سوء جذب می‌شود. در حال حاضر تنها درمان آن رعایت رژیم فاقد گلوتن در طول زندگی است. نقش احتمالی عدم پایبندی به رژیم فاقد گلوتن در شیوع مشکلات تغذیه‌ای، بهداشت روان و کیفیت زندگی در بیماران مبتلا به سلیاک مطرح شده است. از جمله این مشکلات می‌توان به اختلالات خوردن، نارضایتی از تصویر ذهنی بدن و کیفیت خواب ضعیف اشاره کرد. اختلالات خوردن شامل یک گروه از اختلالات روانی است که به وسیله‌ی عادات غذایی مختل شده بر سلامت جسم و روان اثر می‌‌‌‌گذارد. بنابراین مطالعه حاضر باهدف تعیین وضعیت اختلالات خوردن، تصویر ذهنی بدن و کیفیت خواب در بیماران مبتلا به سلیاک و تعیین ارتباط احتمالی بین خطر اختلالات خوردن با تصویر ذهنی بدن و کیفیت خواب در این بیماران انجام شد. روش کار: در این مطالعه مقطعی، 214 (8/58% زن) بیمار مبتلا به سلیاک (18 تا 55 سال) به صورت داوطلب از بین بیماران واجد شرایط پایگاه ثبت سلیاک استان آذربایجان شرقی انتخاب شدند. خصوصیات فردی، اطلاعات مربوط به بیماری و سوابق پزشکی با استفاده از چک لیست دموگرافیک و پرونده‌ی بیماران به صورت مصاحبه رو در رو جمع آوری گردید. اختلالات خوردن با استفاده از پرسشنامه آزمون نگرش خوردن 26 موردی، Eating AttitudeTest-26 (EAT-26) نارضایتی از تصویر ذهنی بدن به وسیله ی مقیاس رتبه بندی شکل استنکاردFigure Rating Scale FRS)) و کیفیت خواب به واسطه ی پرسشنامه ‌Pittsburgh Sleep quality Index (PSQI) بررسی گردید. پایبندی به رژیم فاقد گلوتن با استفاده از پرسشنامه آزمون پایبندی رژیم غذایی سلیاک CDAT) Celiac Dietary Adherence Test) ارزیابی شد. نتایج: شیوع قرارگرفتن در معرض خطر اختلالات خوردن، نارضایتی از تصویر بدنی و کیفیت خواب ضعیف به ترتیب 5/43%،9/65، 3/45% بود. شیوع موارد فوق به تفکیک دو گروه مرد و زن معنادار نبود. شیوع خطر اختلالات خوردن (05/0> P) و کیفیت خواب ضعیف (001/0> P) به طور معناداری در بیمارانی که از رژیم فاقد گلوتن پیروی می‌کردند در مقایسه با بیمارانی که از رژیم فاقد گلوتن پیروی نمی‌کردند کمتر بود. اگرچه شیوع نارضایتی از تصویر بدنی بین دو گروه پایبند و عدم پایبند به رژیم فاقد گلوتن در بیماران مبتلا به سلیاک معنادار نبود. با درنظرگرفتن BMI بیماران شیوع خطر اختلالات خوردن به طور معناداری در بیماران با BMI نرمال کمتر از بیماران دارای اضافه‌وزن و چاق بود (016/0=P). همچنین نتایج نشان داد نارضایتی از تصویر ذهنی بدن بین گروه‌های مختلف BMI در بیماران با BMI نرمال به طور معناداری از بیماران لاغر، دارای اضافه‌وزن و چاق کمتر بود (043/0=P). آنالیز رگرسیون ارتباط مستقیم معنی‌داری را بین نارضایتی از تصویر بدن و قرارگرفتن در معرض خطر اختلالات خوردن نشان داد (OR= 2.14, 95%CI: [1.13- 4.07] , P= 0.019) . بااین‌حال، ارتباط معنی‌داری بین کیفیت خواب و قرارگرفتن در معرض خطر اختلالات خوردن بعد از تعدیل مخدوشگرها وجود نداشت .(OR= 1.34, 95% CI: [0.71- 2.50] , P= 0.371) نتیجه‌گیری: باتوجه ‌به اینکه شیوع بالای خطر اختلالات خوردن، نارضایتی از تصویر ذهنی بدن، کیفیت خواب ضعیف و ارتباط مستقیم نارضایتی از تصویر ذهنی بدن با خطر اختلالات خوردن در بیماران مبتلا به سلیاک مشاهده شد و در بیماران پایبند به رژیم فاقد گلوتن شیوع خطر اختلالات خوردن و کیفیت خواب ضعیف کمتر از بیماران عدم پایبند بود؛ لذا به نظر می‌رسد مشاوره‌ی تغذیه و تأکید بر تبعیت از رژیم فاقد گلوتن و کنترل وزن احتمالاً بتواند در کنترل این مشکلات در بیماران مبتلا به سلیاک مؤثر واقع شود. کلمات کلیدی: بیماری سلیاک، اختلالات خوردن، تصویر ذهنی بدن، کیفیت خواب، رژیم فاقد گلوتن