تاثیر مشاوره شناختی-رفتاری و آموزش تکنیک‌های ارتباطی بر ترس از زایمان، تجربه‌ی زایمان و افسردگی پس از زایمان در زنان نخست‌زا

Abstract

مقدمه: با توجه به نقش ترس از زایمان در افزایش سزارین های غیرضروری و اهمیت تاثیر آموزش‌ها و مشاوره در مادران نخست‌زا در پیشگیری از سزارین، مطالعه حاضر با هدف تعیین تاثیر آموزش تکنیک های ارتباطی و مشاوره‌ شناختی-رفتاری بر ترس از زایمان، تجربه‌ی زایمان و افسردگی پس از زایمان (پیامدهای اولیه) و نوع زایمان دلخواه و زایمان انجام گرفته (پیامدهای ثانویه) در زنان نخست‌زا طراحی گردید. روش کار و مواد: این مطالعه، یک کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل‌شده می باشد که بر روی 99 زن باردار نخست‌زا با ترس بالا از زایمان در تبریز انجام شد. شرکت‌کنندگان از طریق بلوک‌بندی تصادفی سهمیه‌بندی شده بر اساس ترس بالا (85-66) و شدید (بالای 85) به سه گروه با نسبت برابر تخصیص یافتند. در گروه مداخله شناختی-رفتاری از هفته 28-24 بارداری، مشاوره شناختی-رفتاری به صورت گروهی در 8 جلسه و در گروه مداخله دیگر، تکنیک های ارتباطی و تعامل با جنین در 5 جلسه، هفته¬ای یکبار ارائه شد. گروه کنترل، مراقبت‌های روتین بارداری را دریافت کردند. از نسخه‌های A و B پرسشنامه ترس از زایمان Wijma Delivery Expectancy/Experience Questionnaire (WDE-Q)، پرسشنامه تجربه زایمان Childbirth Experience Questionnaire (CEQ-2.0) و مقیاس افسردگی ادینبرگ برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد. نوع زایمان دلخواه، قبل و بعد از مداخله بررسی شد و نوع زایمان انجام گرفته و نیز دلایل انجام سزارین ثبت شد. جهت مقایسه میانگین نمرات ترس از زایمان در بین سه گروه، قبل از مداخله از آزمون آنکوا با کنترل عامل سهمیه‌بندی و بدنبال مداخله از آزمون آنالیز واریانس با اندازه‌گیری‌های مکرر استفاده شد. برای مقایسه میانگین نمره تجربه زایمان در بین گروه های مطالعه، از آزمون آنکوا با کنترل عامل سهمیه‌بندی استفاده شد. برای مقایسه میانگین نمره افسردگی در بین گروه-های مطالعه، قبل از مداخله از آزمون آنکوا با کنترل عامل سهمیه‌بندی و بعد از مداخله از آزمون آنکوا با کنترل اثر نمره پایه و عامل سهمیه‌بندی استفاده شد و جهت مقایسه نوع زایمان دلخواه و نوع زایمان انجام گرفته از آزمون مجذور کای استفاده شد. یافته‌ها: میانگین نمره ترس از زایمان در گروه مشاوره شناختی-رفتاری از (35/11) 09/74 قبل از مداخله به (28/18) 50/46 در 37-35 هفته و (64/20) 78/48 یک ماه بعد از زایمان و در گروه تکنیک‌های ارتباطی از (09/13) 81/76 قبل از مداخله به (81/15) 59/46 در 37-35 هفته و (11/20) 09/45 یک ماه بعد از زایمان رسید. میانگین (انحراف معیار) ترس از زایمان در گروه کنترل از (71/6) 31/70 قبل از مداخله به (92/18) 56/66 در 37-35 هفته کاهش و به (14/21) 00/71 یک ماه بعد از زایمان افزایش یافت (001/0>P). میانگین نمره تجربه زایمان در گروه مشاوره شناختی-رفتاری (70/13) 67/70 و تکنیک‌های ارتباطی (48/14) 63/70 بیشتر از گروه کنترل (11/14) 63/61 بود (012/0=P) اما بین دو گروه مداخله از نظر میانگین نمره تجربه زایمان، تفاوت آماری معنی‌داری مشاهده نشد (000/1=P). از نظر میانگین نمره افسردگی پس از زایمان در سه گروه مشاوره شناختی-رفتاری (03/3) 59/7، تکنیک‌های ارتباطی (49/4) 47/7 و کنترل (05/3) 71/9، تفاوت معنی داری مشاهده نشد (099/0=P). به علاوه، از نظر نوع زایمان انتخابی در 37-35 هفته (278/0=P) و روش زایمان انجام‌گرفته (107/0=P) تفاوت آماری معنی‌داری در بین سه گروه مشاهده نشد. نتیجه‌گیری: مشاوره شناختی-رفتاری و آموزش تکنیک‌های ارتباطی، هر دو باعث کاهش ترس از زایمان و بهبود تجربه زایمانی گردید اما بر افسردگی پس از زایمان تاثیری نداشت. همچنین در گروه‌های مداخله، تفاوتی از نظر زایمان انتخابی و روش زایمان انجام گرفته در مقایسه با گروه کنترل دیده نشد. با توجه به عدم تفاوت معنی‌دار بین دو گروه مداخله در ترس و تجربه زایمان و نظر به اینکه تکنیک‌های ارتباطی در حیطه تخصص ماماها بوده و نیاز به مهارت‌های مشاوره‌ی شناختی-رفتاری نداشته و در جلسات کمتر قابل ارائه می‌باشد، لذا بعنوان رویکرد مداخله ارجح جهت کاهش ترس و بهبود تجربه زایمانی زنان پیشنهاد می‌گردد.