بررسی ارتباط امتیاز تنوع غذایی و نمایه آنتی‌اکسیدانی رژیم غذایی با شاخص‌هـای تن‌سنجی، برخـی شاخص‌هـای متابولیـک و تعـادل آنتی‌اکسیدان – پراکسیدان در زنان یائسـه دارای اضافه وزن و چاق

Abstract

چکیده فارسی مقدمه چاقی نوعی از اضافه وزن است که با عواقب ناگواری در سلامتی و مرگ زودرس همراه است و به عنوان یک بار بهداشتی جدی مورد پذیرش قرار گرفته است. اضافه وزن و چاقی کیفیت زندگی را به دلیل عوارض مرتبط با آن نظیر هایپرانسولینمی، دیابت نوع 2، فشار خون بالا و دیس لیپیدمی مختل می‌کنند. طی دهه های اخیر شیوع چاقی در کشورهای جهان به سرعت افزایش یافته است. از عوامل مهم موثر در ایجاد چاقی می توان به رژیم غذایی، سبک زندگی بی تحرک، افزایش سن و وضعیت اقتصادی-اجتماعی پایین اشاره کرد. تنوع غذایی به عنوان عنصر اصلی یک رژیم غذایی با کیفیت بالا شناخته شده است و امتیاز تنوع غذائی (DDS) شاخصی برای ارزیابی کلی رژیم غذایی است. مطالعات در مورد بررسی ارتباط بین DDS و چاقی منجر به یافته های متفاوت شده است. کاراترين روش براي ارزيابي وضعیت آنتي اکسیداني غذا، تعیین دريافت اقلام غذايي و سپس محاسبه نمایه آنتی اکسیدانی رژیم غذائی(DAI) می باشد تعادل آنتی اکسیدان-پراکسیدان (PAB) تنها نشانگر زیستی استرس اکسیداتیو است که پروکسیدان ها و آنتی اکسیدان ها را به طور همزمان در یک نمونه اندازه گیری می کند و تعادل آنها را ارزیابی می کند. زنان یائسه با افزایش سن و تغییرات هورمونی و تغییر در سبک زندگی و تنوع غذایی در معرض ابتلا به چاقی و به تبع آن در معرض خطر بیماری‌های متابولیک ناشی از افزایش استرس اکسیداتیو در بدن قرار دارند. با توجه به محدودیت مطالعات در این زمینه و با توجه به اینکه در مورد وضعیت DDS و DAI و ارتباط آن با شاخص‌های مختلف سلامتی در زنان یائسه مطالعات جامع و کاملی در جامعه‌ی ایرانی در دسترس نیست، لذا مطالعه‌ی حاضر با هدف بررسی ارتباط DDS و DAI با شاخص‌های تن سنجی، برخی شاخص‌های متابولیک و PAB در زنان یائسه طراحی گردید. روش کار این مطالعه‎ی مقطعی بر روی 128 نفر زن یائسه 65-45 ساله مبتلا به اضافه وزن و چاق در شهر تبریز انجام شد. نمونه‎گیری به صورت در دسترس انجام گرفت. فرم رضایت نامه آگاهانه کتبی از افراد اخذ شد. اطلاعات عمومی با استفاده از پرسشنامه دموگرافیک و دریافت غذایی با استفاده از پرسشنامه بسامد غذایی نیمه کمی جمع‎آوری گردید. برای تمام افراد، اطلاعات مربوط به شاخص‎های تن سنجی شامل وزن، قد، دور کمر و دور باسن جمع‎آوری و نمایه توده بدن (BMI) و نسبت دور کمر به دور باسن (WHR) و دور کمر به قد(WHtR) محاسبه شد. از تمام افراد نمونه خون ناشتا جمع‎آوری و شاخص‎های بیوشیمیایی (قندخون ناشتا، انسولین ومحاسبه شاخص مقاومت انسولینی، کلسترول کل، تری‎گلیسرید، لیپوپروتئین با دانسیته‎ی بالا، لیپوپروتئین با دانسیته‎ی پایین و PAB اندازه‎گیری و فعالیت فیزیکی با استفاده از پرسشنامه بین‎المللی فعالیت فیزیکی ارزیابی گردید. سپس DDS و DAI محاسبه شد. آنالیز آماری داده‌‎ها با نرم‎افزار spss نسخه‎ی 18 انجام گرفت. برای متغیرهای نرمال میانگین و انحراف معیار و برای متغیرهای غیرنرمال میانه محاسبه گردید. برای تعیین نرمال بودن داده‎ها از تست کولموگروف – اسمیرنوف، مقایسه میانگین‎های بین گروهی از آزمونAnova و رگرسیون خطی برای تعیین ارتباط متغیرهای وابسته و مستقل استفاده شد.

یافته ها میانگین سن افراد شرکت کننده 55 سال بود. میانه DDS و DAI به ترتیب 45/3 و 36/4 و میانگین DDS و DAI بترتیب 41/3 و 09/5 تعیین گردید. در کل افراد میانگین BMI 03/32 kg/m2، دور کمر (WC)72/98 cm ، نسبت دور کمر به باسن (WHR) 85/0 cmو دور کمر به قد (WHtR) 64/0 cm محاسبه گردید. بررسی ارتباط شاخص‎های تن سنجی با DDS و DAI نشان داد که پس از تعدیل متغیرهای مخدوشگر درسهک دوم نسبت به سهک اول در هر دو مدل خام و تعدیل شده، ارتباط معنادار و کاهشی بین DAI و WCوجود داشت(P<0/05 ). بین شاخص های گلیسمی و پروفایل لیپیدی سرم با DDS و DAI رابطه آماری معنی داری مشاهده نشد(.(P>0/05 بین PAB با DAI ارتباط معنادار و کاهشی ملاحظه گردید(P<0/05 (. نتیجه گیری با توجه به ارتباط معنی دار برخی از شاخص‎های تن سنجی و بیوشیمیائی از جمله دور کمر و PAB با DAI، افزایش مصرف مواد غذائی دارای آنتی‎اکسیدان ها شامل میوه ها، سبزیجات و کاهش عوامل پراکسیدان، می تواند یک راهکار پیشگیرانه مفید در برابر چاقی شکمی و برخی اختلالات ناشی از آن در زنان مورد مطالعه ‎باشد. پیشنهاد می‎شود در مطالعات آتی بررسی ارتباطات مذکور در سایر گروه‌های سنی از زنان و جمعیت های مختلف به دلیل متفاوت بودن الگوهای غذایی و نیز در صورت امکان به صورت آینده نگر بررسی شود.

کلمات کلیدی: یائسگی، شاخص های چاقی ، امتیاز تنوع غذایی، نمایه آنتی‌اکسیدانی رژیم غذایی ، تعادل آنتی اکسیدان-پراکسیدان