تبیین و ارزیابی اثرات "طرح شهید رجایی" بر سلامت سالمندان روستایی شهرستان پیرانشهر

Abstract

خلاصه فارسی هدف: با توجه به رشد جمعیت سالمندان در ایران نیاز به حمایت و مراقبت های ویژه فردی و اجتماعی در این گروه سنی افزایش می یابد. هدف از این مطالعه تبیین و ارزیابی اثرات طرح شهید رجایی بر سلامت سالمندان روستایی شهرستان پیرانشهر و همچنین ارائه پیشنهادات و نقاط ضعف و قوت طرح حاضر به متولیان و تصمیم گیرندگان طرح شهید رجایی به منظور ارتقاء و حفظ سلامت سالمندان می¬باشد. روش کار و مواد: پژوهش حاضر یک مطالعه ترکیبی همزمان مشتمل بر دو بخش کمی و کیفی می‏باشد که در راستای ارزیابی اثرات سلامت طرح شهید رجایی در سال1400-1399 در شهر پیرانشهر انجام شد. مرحله ی اول در قالب دو فاز شامل فاز اول، بررسی شاخص های مراقبت ادغام یافته سالمندان در دو گروه تحت پوشش/عدم تحت پوشش طرح شهید رجایی و فاز دوم، یک مطالعه توصیفی-تحلیلی، بر روی 408 سالمند 60 سال و بالاتر تحت پوشش/غیرتحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) می باشد. روش نمونه گیری بصورت خوشه ای چند مرحله¬ای انجام شد. برای انجام تجزیه تحلیل¬های از نرم افزار آماری SPSS نسخه 21 استفاده شد. مرحله کیفی با رويكرد تحليل محتواي قراردادي و با انجام مصاحبه‏هاي نيمه‏ساختار‏يافته انفرادي با 14 نفر از دریافت‏کنندگان خدمات طرح و 6 نفر از متخصصین کلیدي به‏طور همزمان با مرحله کمی انجام شد. مدیریت تحلیل داده‏های کیفی با استفاده از نرم‏افزار MAXQDA 10 انجام شد. یافته‌ها: دامنه سنی شرکت کنندگان بین 60 تا 100 سال با میانگین سنی 05/68 و خطای معیار 41/7± بود. اکثر آزمودنی ها زن ( 58 %)، حداقل دارای یک بیماری مزمن (28/69 %) و درآمد بیش از نیمی افراد شرکت کننده کمتر از یک میلیون تومان در ماه بود. یافته های بخش کمی مطالعه نشان داد که روند تغییرات در برخی از شاخص ها از جمله فشارخون، دیابت، افسردگی و اضطراب در میان گروه تحت پوشش/ عدم تحت پوشش طرح شهید رجایی تفاوت معناداری وجود دارد (0.001>P) بطوریکه به ازای هر سال تعداد افراد مبتلا در گروه عدم تحت پوشش بالاتر است. در گروه عدم تحت پوشش طرح شهید رجایی حمایت اجتماعی درک شده و سلامت عمومی بالاتر از گروه تحت پوشش بود، از سوی دیگر در گروه تحت پوشش طرح شهید رجایی کیفیت زندگی و سلامت اجتماعی بالاتر از گروه عدم تحت پوشش بوده است. همچنین در طی نتایج مرحله کیفی دو مضمون استخراج شد که شامل محدودیت ها و نقاط ضعف خدمات طرح بود. این مضامین و زیر مضمون ها در مرحله تفسیر با یافته های کمی ادغام شدند. نتیجه‌گیری: نتاج پژوهش حاضر نشان داد طرح شهید رجایی میتواند اثرات مثبتی در برخی ابعاد سلامت سالمندان داشته باشد درحالی که برخی از محدودیت ها و نقاط ضعف خدمات طرح، مانند محروم ماندن سالمندان از خدمات تخصصی و یکسان نبودن ارائه خدمات سبب شده تا برنامه آنچنان که باید نتواند نقش خود را در ارتقاء سلامت ایفا کند. یافته‏های پژوهش حاضر نشان داد که سلامت سالمندان و بهبود شاخص‏های بهداشتی علاوه بر سیستم بهداشتی، تا حد زیادی به سایر عوامل اقتصادی و اجتماعی نیز وابسته‏ است. کلمات کلیدی: ارزیابی اثرات سلامت، کیفیت زندگی، حمایت اجتماعی، مطالعه ترکیبی، ارتقاء سلامت