تعیین شیوع و پیش بینی کننده های انزوای اجتماعی، تبیین تجارب سالمندان شهر تبریز و ارائه راهبردهای پیشگیرانه: یک مطالعه ترکیبی متوالی تبیینی

Abstract

انزوای اجتماعی از پدیده های شایع در بین سالمندان و پدیده ای مغفول در کشور می باشد. توجه و تمرکز بر انزوای اجتماعی ضمن امکان شناسایی افراد پرخطر، امکان طراحی مداخلات پیشگیرانه را هم فراهم می آورد. هدف مطالعه حاضر تعیین شیوع و پیش بینی کننده های انزوای اجتماعی در سالمندان، تبیین تجارب سالمندان از انزوا و ارائه راهبردهای پیشگیرانه می باشد. روش اجرا: مطالعه حاضر از نوع ترکیبی متوالی تبیینی بود که در سال های 1400-1398 اجرا گردید. مرحله کمی شامل روانسنجی مقیاس های مورد استفاده و تعیین شیوع انزوای اجتماعی در نمونه معرف جامعه 390 نفری سالمندان شهر تبریز بود. شرکت کنندگان مرحله کیفی شامل 11 سالمند بودند که بر اساس یافته های بخش کمی از منظر اجتماعی منزوی بودند. جمع آوری و تحلیل داده ها کیفی به ترتیب با مصاحبه نیمه-ساختاریافته و تحلیل محتوای كیفی استقرايي انجام شد. در انتها راهبردهای پیشگیرانه انزوای اجتماعی ارائه گردید. یافته¬ها: نسبت و شاخص روایی محتوا و آلفای کرونباخ نسخه فارسی مقیاس های گسست اجتماعی (98/0=CVR، 91/0=CVI و 64/0=α) و انزوای ادراک شده (91/0=CVR و 96/0=CVI و 76/0=α) بود. شیوع کلی انزوای اجتماعی عینی 6/40 درصد و انزوای ادراک شده 7/14 درصد بود. شیوع هر دو نوع انزوای عینی و ادراک شده در زنان بیشتر از مردان بود. (P<0.001) تحلیل رگرسیونی با کنترل متغیرهای مداخله گر نشان داد وضعیت تاهل، تحصیلات، جنس و وضعیت افسردگی پیش بینی کننده انزوای عینی و متغیرهاي وضعیت تاهل، جنسیت و وضعیت افسردگی پیش بینی کننده انزوای ادراک شده بودند. تحلیل یافته-های کیفی منجر به استخراج 4 طبقه اصلی (فرسایش جسمی-روانی، شکاف تعاملات حیاتی، درماندگی و ناگزیری به زیستن اجباری، و زیستن در سایه ترس و افسوس) و 12 زیرطبقه گردید. نتیجه گیری: طراحی مداخلات برای کاهش انزوای اجتماعی سالمندان از ضرورت های جامعه ایران می باشد. زنان سالمند، مخصوصاً زنان سالمند فاقد همسر در اولویت برنامه های حمایتی و مداخلات کاهنده انزوای اجتماعی قرار گیرند.