بررسی میزان باقیمانده آفت کش ها و ارزیابی ریسک غیرسرطانی در محصول سیب شهرستان مراغه درسال 1399
Abstract
چکیده
زمینه و هدف: میوه¬ها و سبزیجات تازه به عنوان منبع قابل توجهي از ویتامین¬ها و مواد معدنی مهم در رژیم غذایی انسان¬ها حائز اهمیت می¬باشند. با این حال، به دلیل استفاده نادرست و بیش از حد از آفت¬کش¬ها می-توانند حاوی باقی¬مانده این ترکیبات خطرناک باشند. حضور باقی¬مانده آفت¬کش¬ها در میوه¬ها و سبزیجات اثرات نامطلوب بر سلامتی انسان دارد و موجب نگرانی زیادی در میان مصرف کنندگان شده است. با توجه به اهمیت و ارزش غذایی میوه¬ها و سبزیجات در رژیم غذایی روزانه، پایش منظم باقی¬مانده آفت¬کش¬ها در میوه¬ها و سبزیجات ضروری است. این مطالعه با هدف تعیین مقادیر آفت¬کش¬ها و ارزیابی ریسک غیرسرطانی ناشی از باقی¬مانده آفت¬کش¬ها در محصول سیب شهرستان مراغه در سال 1399 انجام گرفته است.
مواد و روش¬ها: در این مطالعه توصیفی- تحلیلی تعداد 14 نمونه سیب طی مدت 4 ماه از میدان میوه و تره-بار مرکزی شهر مراغه جمع¬آوری شد. در کل در42 نمونه (شسته نشده، شسته شده و پوست کنده) سطوح باقی¬مانده 23 آفت¬کش پس از آماده¬سازی نمونه¬ها و استخراج با روش QuEChERS، با استفاده از دستگاه GC/MS تعیین گردید. همچنین ارزیابی ریسک غیرسرطانی ناشی از باقی¬مانده آفت¬کش¬ها در محصول سیب برای دو گروه سنی بزرگسالان (مردان و زنان) و کودکان نیز انجام شد. براي تجزیه و تحلیل آماري نتايج از نرم افزار آماري SPSS استفاده شد.
نتایج و بحث: در 4 نمونه، مقادیر باقی¬مانده آفت¬کش¬های مورد بررسی، زیر حد تشخیص بوده و در 10 نمونه در مجموع 13 نوع آفت¬کش تشخیص داده شدند. 100 % نمونه¬ها دارای حداقل 8 نوع باقی¬مانده آفت¬کش، 33/93 % نمونه¬ها (28 نمونه) دارای 9 آفت¬کش، 33/83 % نمونه¬ها (25 نمونه) دارای 10 آفت¬کش و 66/76 % (23 نمونه) دارای بیش از 10 نوع باقی¬مانده آفت¬کش بودند. حداکثر غلظت مشاهده شده در نمونه¬های سیب مربوط به آفت¬کش کلرپیریفوس با 05/1 میلی¬گرم بر کیلوگرم بود. میانگین باقی¬مانده آفت¬کش¬ها پس از فرآیند شستشو و پوست¬گیری در نمونه¬های سیب به ترتیب 33/45 % و 1/80 % کاهش یافت. به¬جز آفت¬کش-های دیازینون، فنتیون، اتیون و آزینفوس متیل، بقیه آفت¬کش¬ها دارای باقی¬مانده بیش از حد مجاز براساس استاندارد ایران بودند. بجز آفت¬کش¬های دیازینون، فنتیون، پاراتیون و آزینفوس متیل بقیه آفت¬کش¬ها در تمامی نمونه¬ها دارای باقی¬مانده بیش از حد مجاز استاندارد اروپا بودند. با توجه به نتایج به دست آمده از این مطالعه در نمونه¬های سیب آنالیز شده، آفت¬کش کلرپیریفوس با مقادیر نسبت خطر (HQ) 11/0، 13/0 و 51/0 به ترتیب در مردان و زنان و کودکان بیشترین ریسک سلامتی را داشت. نتایج حاصل از ارزیابی ریسک تجمعی ناشی از باقی¬مانده آفت¬کش¬های متعدد در نمونه¬های سیب نشان داد که میانگین مقادیر HI ناشی از نمونه¬های سیب شسته نشده برای مردان و زنان و کودکان به ترتیب 55/0 و 67/0 و 7/2 بود. همچنین، میانگین و حداکثر مقادیر HI ناشی از نمونه¬های سیب شسته شده برای کودکان به ترتیب 46/1 و 42/2 بود.
نتیجه¬گیری نهایی: به طور کلی، میانگین باقی¬مانده آفت¬کش¬ها در نمونه¬های سیب در هر سه تیمار (شسته نشده، شسته شده، پوست کنده شده) در 100 درصد نمونه ها بالاتر از MRL بود. همچنین نتایج نشان داد که کودکان بیشتر از بزرگسالان و زنان بیشتر از مردان در معرض ریسک ناشی از آفت¬کش¬ها می¬باشند. نتایج حاصل از ارزیابی ریسک تجمعی نشان داد که هیچگونه خطری گروه سنی بزرگسالان را به دلیل مصرف سیب شسته شده تهدید نمی¬کند، در حالی که کودکان در معرض ریسک ناشی از مصرف سیب شسته شده هستند و فقط مصرف سیب پوست کنده برای کودکان خطری ندارد.