بررسی تطابق نتایج دو روش ارزیابی ریسک مواجهه با آلاینده های شیمیایی با پایش و بدون پایش هوا در صنایع شیمیایی

Abstract

چکیده فارسی

هدف: روش سنتی ارزیابی آلاینده ها با توجه به نتایج پایش هوا و برآورد ریسک بسیار زمانبر و هزینه بر می باشد، یکی از گزینه های موثر برای ارزیابی و برآورد ریسک مواجهه با مواد شیمیایی در مرحله طراحی فرآیند و بعد از آن، تعیین رتبه ریسک با استفاده از شاخص های مواجهه بدون نتایج پایش هوا می باشد و این مورد با مقایسه ضریب مواجهه با پایش و بدون پایش هوا و تعیین ضریب تطابق بدست می آید، هدف از انجام مطالعه حاضر بررسی تطابق نتایج دو روش ارزیابی ریسک مواجهه با آلاینده های شیمیایی با پایش و بدون پایش هوا در صنایع شیمیایی می باشد. روش اجرا: این پژوهش یک مطالعه توصیفی-¬تحلیلی و از نوع مقایسه ای بوده که جهت بررسی تطابق در ارزیابی ریسک مواجهه شیمیایی با پایش و بدون پایش هوا در صنایع شیمیایی انجام شد. جامعه آماري در اين تحقيق شامل صنایع بزرگ استان آذربایجان شرقی بود، که دارای ویژگی های واحد پژوهش بودند. نمونه های پژوهش مواد شیمیایی مورد استفاده در صنایع نامبرده شامل: بنزن، تولوئن، اتیل بنزن، زایلن، بنزوآلفاپیرن، اسیدسولفوریک، اسیدفسفریک، Cu، Fe، H2s، Mn، Pb، Sn، Zn بود. نمونه گیری از صنایع به صورت نمونه¬گیری خوشه¬ای چند مرحله¬ای از تعدادی از صنایع بزرگ استان انجام شد. روش اجرایی در این پژوهش، مبتنی بر روش ارزیابی ریسک نیمه کمی ارائه شده توسط دپارتمان بهداشت حرفه ای سنگاپور بود. لازم به ذکر است مطالعه سنجری و همکاران در سال 2019 بر پایه روش ارزیابی ریسک دپارتمان بهداشت حرفه ای سنگاپور انجام شده است. یافته¬ها: از بین 14 ماده شیمیایی که در صنایع بزرگ مورد مطالعه قرار گرفتند، 4 ماده شیمیایی بنزن، تولوئن، اتیل بنزن و زایلین در تمامی صنایع مشاهده شد ولی سایر مواد شیمیایی فقط در پالایشگاه مشاهده شدند. باتوجه به نتایج رتبه ریسک مواد شیمیایی برای حالتی که نتایج پایش هوا موجود بود؛ بنزوآلفاپیرن (47/4) بیشترین و Zn (91/1 )کمترین ضریب ریسک را داشتند و به طور کلی بنزن، بنزوآلفاپیرن، اسیدسولفوریک، Fe و Pb دارای سطح ریسک متوسط به بالا بودند. همچنین رتبه ریسک برای حالتی که نتایج پایش هوا موجود نبود نیز برای زایلین-(45/2) کمترین و برای Pb (08/4) ¬¬¬بیشترین بود. ضریب همبستگی درون رده ای و ضریب همبستگی پیرسون، همبستگی مثبتی را میان نتایج اندازه¬گیری با پایش و بدون پایش هوا به ترتیب 65/0 و 78/0 نشان داد. با توجه به فرم های تابعی منتج شده از مدل های رگرسیونی فرم تابع مدل رگرسیونی خطی به صورت Y=a+bx و فرم تابعی مدل Reciprocal-Y Squared-X به صورت¬Y=1/(a+bx2)می باشد که بهترین مدل قابل پیش بینی با توجه به ضریب همبستگی 82/0 و R2 مساوی با 46/67 می باشد. نتیجه گیری: نتایج مطالعه نشان داد تطابق خوبی در بین نتایج ارزیابی ریسک مواد شیمیایی در صورت استفاده از پایش هوا و نتایج بدون پایش هوا وجود دارد. نتایج مدل رگرسیونی نیز بهترین مدل را نشان داد که همبستگی 82 درصدی داشت. ضریب همبستگی درون رده ای (65/0) و همچنین ضریب همبستگی پیرسون (78/0) نشان دهنده همبستگی بالا میان دو روش اندازه گیری است. همچنین شاخص لین (93/0) نیز نشان از ارتباط قوی میان دو روش اندازه گیری است. شاخص نمودار آلتمن بلاند (73/0-) که میانگین اختلاف دو روش اندازه گیری را نشان می دهد مقدار قابل قبولی دارد. کلمات کلیدی: ارزیابی ریسک، مواجهه شغلی، صنایع شیمیایی، پایش مواجهه