بررسی فیتوشیمیایی و فعالیت‌های بیولوژیک دو گونه ازجنس Scrophularia

Abstract

مقدمه: جنس اسکروفولاریا یکی از بزرگترین جنس‌های خانواده گل میمونی به شمار می‌رود که حدود 60 گونه از این جنس در ایران رشد می کند. گونه S. frigida وS. subaphylla از گونه‌های بومی ایران به شمار می‌رود. چندین گونه از این جنس اثرات فارماکولوژیکی مانند ضد سرطانی، ضد التهابی،ضد باکتری، اثرات قلبی و مدری داشته است. اهداف: بادر نظر گرفتن اهمیت اثرات بیولوژیک گزارش شده از ترکیبات جداشده از این جنس ، منطقی به نظر میرسد که مطالعات فیتوشیمیایی و بیولوژیکی بر روی دوگونه بومی ایران هم انجام شود. روش کار: ابتدا اندام‌های هوایی پودر شده دوگونه به وسیله دستگاه سوکسله به ترتیب با حلال‌های–n هگزان، دی کلرومتان و متانول، عصاره گیری و خشک شدند.سپس عصاره های متانولی بر روی Sep-pak ODS منتقل شدند و شستشوی آن توسط مخلوط‌های متانول درآب انجام شد. جهت تعیین سیستم مناسب جداسازی ترکیبات توسط HPLC پره پراتیو، از دستگاه HPLC آنالیتیکال استفاده گردید، سپس ساختار شیمیایی ترکیبات جدا شده با روشNMR یک بعدی تعیین گردید. هم چنین اسانس گیری باروش تقطیربا آب انجام شد وترکیبات اسانس هر دو گیاه با کمک GC-MS شناسایی شد. در نهایت تست های مختلف بیولوژیک همانند آنتی اکسیدانی، تست سمیت عمومی و آنتی مالاریایی بر روی عصاره ها انجام شد. نتایج: از فراكسيون‌هاي متانولی گياه S. frigida تركيبات ایریدوئید گلیکوزیدی، فلاونوئید و در نهایت فنیل اتانوئید خالص سازی شدند كه ساختار آنها تعیين گرديد. از فراکسیون های متانولی S. subaphylla نیز ترکیبات ایریدوئید گلیکوزیدی و غیر گلیکوزیدی و فنیل اتانوئید خالص سازی شدند. هم چنین 18و36 ترکیب از اسانس های گیاهان S. frigidaو S. subaphylla که عمده ترین آنها ترپنوییدها بودند جدا شدند. ضمناً فعاليت های قابل ملاحظه ای از تست های آنتی اکسیدانی و سمیت عمومی بر روی عصاره های متانولی هر دو گونه و فعالیت آنتی مالاریایی خوبی از عصاره های دی کلرومتانی هر دو گونه مشاهده شد. نتیجه گیری: به نظر می رسد حضور ایریدویید های گلیکوزیله در هردوگونه این جنس دلیلی بر مشاهده برخی اثرات بیولوژیک نظیر اثرات آنتی اکسیدانی، سمیت سلولی و آنتی مالاریایی این گیاهان باشد.