ارزیابی کلاس های آمادگی برای زایمان: یک مطالعه ترکیبی همگرای موازی

Abstract

مقدمه: افزایش آگاهی زنان باردار از طریق آموزش و مشاوره می تواند باعث کاهش ترس و اضطراب، آمادگی برای زایمان و ارتقای سلامت وی گردد. اطلاعات دریافت شده و میزان دخیل بودن در فرایند تصمی گیری، تجربه زایمان زن را تحت تأثیر قرار می دهند. کمبود آگاهی و یا دادن اطلاعات متناقض و ناسازگار درکلاس های آمادگی برای زایمان می تواند باعث تجربه زایمانی منفی گردد. تجربه زایمانی منفی نیز باعث استرس های روانی و در شکل شدید آن می تواند باعث افسردگی بعد از زایمان گردد. علیرغم برگزاری کلاس های آمادگی برای زایمان از چندین سال قبل در ایران هیچ مطالعه ای در مورد ارزیابی این کلاس ها وجود ندارد، بنابراین این مطالعه با هدف ارزیابی این کلاس ها و مقایسه ترس از زایمان، اضطراب، افسردگی دوران بارداری، افسردگی بعد از زایمان، آگاهی از دوران بارداری و زایمان و تجربه زایمانی در سه گروه از زنان نخست زا با عدم شرکت، شرکت نامنظم و شرکت منظم در این کلاس ها، و مقایسه رضایت از این کلاس ها در دو گروه از زنان نخست زا با شرکت منظم و شرکت نامنظم و همچنین تبیین درک زنان از تاثیر شرکت در کلاس ها بر تجربه زایمانی آنها انجام شد. همچنین پرسشنامه رضایت از کلاس های آمادگی برای زایمان ترجمه و خصوصیات روانسنجی آن برای زنان ایرانی تعیین شد. روش پژوهش: پژوهش حاضر یک مطالعه ترکیبی همگرای موازی بود، فاز کمی مطالعه از نوع کوهورت بود. در این فاز با روش نمونه گیری خوشهای تصادفی، تعداد 204 زن باردار نخست زا با حاملگی 37-35 هفته در سه گروه شرکت منظم، شرکت نامنظم و عدم شرکت در کلاسها از 29 مرکز سلامت شهر تبریز انتخاب شدند. بعد از معرفی پژوهش و اخذ رضایت آگاهانه، پرسشنامه های مشخصات فردی-اجتماعی و مشخصات مامایی، ترس از زایمان، اضطراب، افسردگی دوران بارداری، آگاهی از دوران بارداری و زایمان و یک ماه بعد از زایمان پرسشنامه های تجربه زایمانی و افسردگی بعد از زایمان تکمیل و بعد از جمعآوری داده ها تحلیل دو متغیره با استفاده از آزمون آنالیز واریانس یکطرفه و تحلیل چندمتغیره با استفاده از مدل خطی عمومی با تعدیل برخی مشخصات فردی-اجتماعی انجام شد. برای مقایسه رضایت از کلاس ها در دو گروه از زنان با شرکت منظم و شرکت نامنظم نیز از آزمون تی مستقل استفاده شد. در روانسنجی پرسشنامه رضایت از کلاس های آمادگی برای زایمان جهت ارزیابی روایی محتوی از دو روش کیفی و کمی (تعیین شاخص های CVI و CVR) و ﺑﺮاي ﺗﻌﯿﯿﻦ رواﯾﯽ ﺻﻮري اﺑﺰار از روش ﮐﻤﯽ (تعیین ضریب تأثیر) استفاده شد، روایی سازه نیز با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی و تأییدی سنجیده شد. در مرحله کیفی به تبیین ادراک زنان از تأثیر شرکت در کلاس های آمادگی زایمان بر تجربه زایمان آنها از دیدگاه 13 زن نخست زا پرداخته شد. نمونه گیری به شکل هدفمند انجام شد، اطلاعات با استفاده از مصاحبه های عمیق انفرادی و نیمه ساختاریافته جمع آوری گردید و تجزیه و تحلیل با استفاده از تحلیل محتوای قراردادی انجام گرفت. یافته ها: خصوصیات روانسنجی پرسشنامه رضایت از کلاس های آمادگی برای زایمان نشان داد که این پرسشنامه یک ابزار روا و پایا برای زنان ایرانی می باشد. بر اساس مدل خطی عمومی، میانگین نمره ترس از زایمان (001/0>P)، اضطراب (001/0>P)، افسردگی دوران بارداری (006/0=P) و افسردگی بعد از زایمان (001/0>P) در زنان باردار با شرکت منظم به طور معنیدار کمتر از زنان گروه عدم شرکت بود، ولی تفاوت آماری معنیدار بین دو گروه با شرکت منظم و شرکت نامنظم از نظر ترس از زایمان (066/0=P)، اضطراب (078/0= P)، افسردگی دوران بارداری (128/0=P) و افسردگی بعد از زایمان (257/0=P) وجود نداشت، همچنین میانگین نمره آگاهی زنان در گروه با شرکت منظم به طور معنی دار بیشتر از گروه شرکت نامنظم (001/0>P) و گروه عدم شرکت (001/0>P) بود. میانگین نمره تجربه زایمانی در زنان با شرکت منظم به طور معنی دار بیشتر از زنان گروه شرکت نامنظم (032/0=P) و زنان در گروه عدم شرکت (001/0>P) بود. در حالی که تفاوت آماری معنی دار بین دو گروه با شرکت منظم و شرکت نامنظم از نظر رضایت از کلاس ها وجود نداشت (468/0=P). در مرحله کیفی، تحلیل داده ها منجر به شکل گیری 12 طبقه اصلی گردید که شامل یادگیری در مورد بارداری و زایمان، مشارکت زن برای داشتن لیبر مناسب، سودمندی و معتبر بودن آموزش ها، رضایت از فرایند کلاس ها، احساس خودکنترلی، کاربرد شیوه های مختلف تسکین درد، رفع تناقضات در انتخاب زایمان طبیعی، نکات مثبت ساختاری در تشکیل کلاس ها، مشکلات ساختاری در تشکیل مناسب کلاس ها، پیامدهای خوب شرکت در کلاس ها، عدم امکان انجام آموخته های کلاسی در برخی بیمارستان ها و راهکارهای پیشنهادی برای افزایش تاثیر کلاس ها بودند. نتیجه گیری: آموزش های دوران بارداری باعث کاهش ترس، اضطراب، افسردگی دوران بارداری، افسردگی بعد از زایمان و بهتر بودن تجربه زایمانی مادران نخست زا می شود که اکثر این موارد توسط یافته های بخش کیفی نیز تأیید شد. بر اساس تلفیق نتایج بخش کمی و کیفی، به نظر می رسد که ادغام این آموزش ها به عنوان قسمتی از مراقبت های پره ناتال با افزایش آگاهی زنان و اطلاع زنان از توانایی هایشان در تحمل زایمان، سلامت مادران را بهبود می بخشد.