بررسی میزان تری هالومتان ها در آب آشامیدنی شهر تبریز در سال 1395

Abstract

مقدمه:کاربرد منابع آب سطحی به عنوان عمده ترین منبع تامین آب شرب و همچنین کلر به عنوان رایج ترین ضدعفونی کننده آب آشامیدنی باعث افزایش تشکیل محصولات جانبی ناشی از گندزدایی (DBPS) می شود که از عمده ترین آنها ترکیبات THMS است. خطرسرطانزایی این ترکیبات در انسان وحیوانات اثبات شده وهمچنین ایجاد مشکلات بهداشتی در کبد، کلیه و سیستم اعصاب مرکزی نیز از عوارض این مواد به شمار می روند. فاکتورهای موثر در تشکیل تری هالومتان ها شامل دما،pH، زمان تماس با کلر، غلظت وخصوصیات کلر، میزان کلر باقی مانده، مقدار مواد آلی طبیعی(NOMS) موجود در آب وغلظت برم می باشند. هدف از این تحقیق تعیین غلظت تری هالومتان ها در شبکه توزیع آب آشامیدنی شهر تبریز و ارتباط آنها با دما، pH، هدایت الکتریکی، کلرکل، کلر آزاد باقیمانده، سختی کلسیم، قلیائیت و شاخص های خورندگی و رسوب گذاری و همچنین برآورد خطر ابتلا به سرطان در طول عمر وخطر غیر سرطانزایی از طریق مواجهه با این ترکیبات بوده است. مواد و روش ها: در این مطالعه توصیفی – مقطعی، با توجه به اینکه آب شرب در شهر تبریز از منابع مختلفی از جمله آب های سطحی (سد نهند ، سد نوروزلو) و منابع زیرزمینی (2 حلقه چاه فعال) تامین می شود، بنابراین 3 ایستگاه نمونه برداری در نظر گرفته شد. درطی دو فصل زمستان وبهار 66 نمونه آب از سه ایستگاه منتخب به روش استاندارد جمع آوری شدند. پارامترهای مرتبط در محل توسط دستگاه پرتابل اندازه گیری شدند. پس از آماده سازی نمونه ها در آزمایشگاه، غلظت ترکیبات تری هالومتان با استفاده از دستگاه کروماتوگرافی گازی مجهز به دتکتور ECD اندازه گیری شد. برای پردازش آماری داده ها از نرم افزار SPSS نسخه 21 استفاده گردید. يافته‌ها: با توجه به نتایج به دست آمده مشخص شد غلظت میانگین کل ترکیبات تری هالومتان در فصل زمستان و بهار به ترتیب µg/l 59/9 و µg/l 9/256 است. بنابراین، بیشترین مقدار تری هالومتان در مدت اندازه گیری شده مربوط به خرداد ماه در فصل بهار بوده است. در بین 3 ایستگاه اندازه گیری شده، بیشترین مقدار تری هالومتان ها در هر دو فصل مربوط به ایستگاه هایی است که در آن ها از آب های سطحی (آب سد نهند ، آب سد نوروزلو) که دارای مواد آلی زیادی هستندجهت تامین آب آشامیدنی، استفاده می شود. خطر ابتلا به سرطان کل ترکیبات تری هالومتان از طریق مصرف دهانی در فصل زمستان و فصل بهار به ترتیب برای مردان و زنان،4-10 × 19/3 و 4-10 × 48/3، 3-10 × 56/8 و 3-10 × 34/9 محاسبه گردید.خطر ابتلا به سرطان در طول عمر از طریق مواجهه با THMS در فصل بهار بیشتر از فصل زمستان است چرا که غلظت ترکیبات تری هالومتان در فصل بهار دارای مقادیر بیشتری نسبت به فصل زمستان بوده است. کل خطر ایجاد شده از طریق مواجهه با ترکیبات تری هالومتان در آب آشامیدنی برای زنان بیشتر از مردان می باشد. مقادیر کل شاخص خطر به ترتیب برای فصل زمستان و بهار برای مردان و زنان 3-10 × 23 ، 3-10 × 25 و 2-10 × 46 ، 1-10 × 5 برآورد شده است. در هر دو فصل غلطت متوسط TOC در ایستگاه اول بیشتر از دو ایستگاه دیگر می باشد. بر اساس ضریب همبستگی پیرسون مشخص گردید که بین غلظت میانگین کل تری هالومتان ها با دما و pH همبستگی وجود دارد. برآورد شاخص های لانژلیه، رایزنر، پوکوریوس و تهاجمی بیانگر خورنده بودن آب شهر تبریز می باشد. نتيجه‌‌گيري: غلظت متوسط کل THMS در طول کل نمونه برداری 69/133 میکروگرم در لیتر می باشد که پایین تر از حد مجاز تری هالومتان آب آشامیدنی ایران و سازمان بهداشت جهانی (µg/l 200) و بیشتر از حد مجاز تعیین شده توسط US EPA (µg/l 80) می باشد. و در هر دو فصل غلظت ترکیبات تری هالومتان برای ایجاد سرطانزایی بیشتر از سطح قابل قبول USEPA (6-10 ) می باشد. شاخص خطر برای ساکنین کمتر از واحد می باشد که نشان دهنده سطح خطر غیر سرطانزایی قابل قبول می باشد. بر اساس شاخص های برآورد شده، آب شهر تبریز دارای خاصیت خورندگی می باشد.