تبیین موانع برنامه های آموزش سلامت و بهبود آن در جامعه روستایی شهرستان اردبیل در سال ۱۳۹۵: یک مطالعه ترکیبی

Abstract

مقدمه و هدف: آموزش سلامت، فعالیتی ترکیبی، پیچیده و چند مرحله ای است که تاثیر قابل ملاحظه ای بر سواد سلامت و رفتارهای بهداشتی دارد. پژوهش حاضر با هدف تبیین موانع برنامه های آموزش سلامت از دیدگاه فراهم کنندگان و دریافت کنندگان خدمات سلامت و تعیین تاثیر اجرای برنامه در ارتقاءآموزش سلامت در جوامع روستایی شهرستان اردبیل انجام شد. روش كار و مواد: این مطالعه از نوع مطالعات ترکیبی اکتشافی بود. در بخش اول مطالعه، با رویکرد مطالعات کیفی از نوع تحلیل محتوا و در بخش دوم یک مطالعه مداخله ای اجرا گردید. جامعه پژوهشی را فراهم کنندگان و دریافت کنندگان خدمات سلامت جامعه روستائی تشکیل داده بودند. جهت نمونه گیری بخش کیفی از روش نمونه گیری از نوع هدفمند و با حداکثر تنوع از افراد مطلع و در بخش کمی، از روش نمونه گیری از نوع سرشماری و در دسترس استفاده گردید. ابزار گرد آوری اطلاعات در بخش کیفی، پژوهشگر بود که از مصاحبه های نیمه ساختار یافته و جلسات گروه اسمی استفاده کرد و در بخش کمی نیز از پرسشنامه استفاده گردید. جهت اجرای مداخلات، برنامه ظرفیت سازی و مداخلات ارتقا سلامت براساس پروتکل طراحی شده اجرا گردید. تحلیل داده ها در بخش کیفی با استفاده از روش تحلیل محتوا و در محیط نرم افزار MAXQDAv.10 و در بخش کمی با آزمونهای آمار توصیفی و با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. يافته ها: بر اساس نتایج مصاحبه پژوهشگر با دریافت کنندگان، ارائه دهندگان و مدیران نظام سلامت در شهرستان در بخش کیفی، چهار درون مایه کشف و استخراج گردید که عبارت از "یادگیری و یاددهی ناکارآمد"، "فقدان انگیزه و پی‏جویی دانش"، "شکاف ارتباطی" و "منابع ناکافی" بودند. در بخش مداخله ای، ظرفیت سازی مداخلات آموزشی نیز با برگزاری جلسات گروه اسمی و پس از مشاوره و تصمیم مشترک تیم تحقیق، سه مورد از موانع ( شکاف ارتباطی، انگیزش شغلی و نقص یادگیری ) که منتخب جلسات و قابل تعدیل بودند جهت اجرای مداخلات، در اولویت مداخله قرار گرفتند و برنامه ظرفیت سازی ارتقا سلامت در کارکنان و مراجعین بعمل آمد. در بخش کمی، آزمونهای آماری نشان داد که بدنبال اجرای مداخلات آموزشی، مهارتهای ارتباطی و انگیزش شغلی کارکنان، آگاهی و رفتارهای مراجعین در باره سبک زندگی سالم و بیماری های مزمن و رضایت مراجعین از آموزشهای ارائه شده، بطور معناداری تغییر یافته است (p=0.05). نتیجه گیری: فراهم کنندگان و دریافت کندگان خدمات بهداشتی در خانه های بهداشت روستاها برای آموزش سلامت با موانعی رو به رو بودند. مدیران میتوانند با کمک به ارتقاء توانمندیهای ارتباطی و انگیزش شغلی کارکنان، پشتیبانی سخت افزاری و نرم افزاری برنامه های آموزش سلامت و ترغیب دریافت کنندگان از طریق تشویقهای مادی و معنوی به افزایش اثربخشی و کارآمدی مراکز بهداشتی درمانی روستایی و خانه های بهداشت در اجرای آموزش سلامت کمک نمایند.