بررسی ترکیبات شیمیایی دانه گیاه Dorema glabrum و ارزیابی اثر آنتی اکسیدانی آنها

Abstract

گياه Dorema glabrum ((Apiaceae گياهی پايا و علفی است که به طور خودرو در ارمنستان و آذربايجان و حاشیه ی رود ارس (شمالغرب ایران) رشد می نماید و اغلب گیاه شناسان بر این باورند که بذر این گیاه توسط عوامل متعددی چون باد و یا تردد حیوانات، وارد ایران شده است. اين گياه در کشورهای ارمنستان و آذربايجان به عنوان دارو در درمان سرطان و یا سایر مشکلات بهداشتی، به طور سنتی به کار می رود؛ بعلاوه، صمغ گونه‌های مختلف جنس Dorema به عنوان خلط ‌آور در برونشيت مزمن و موارد آسماتيك در افراد مسن استفاده می ‌شود. به دليل اهميت و کاربرد زياد D. glabrum ، اين گياه در ارمنستان به عنوان گونه ی حفاظت شده و تحت حمايت معرفی گرديده است. اهداف: هدف از پژوهش حاضر، شناسائی تركيبات شيميائی و بررسی خاصيت آنتی‌اكسيدانی دانه ی گياه D. glabrum می ‌باشد. روش كار: ابتدا گياه موردنظر از اراضی اطراف جلفا جمع‌آوری شد. سپس نمونه‌های به دست آمده، در دمای آزمايشگاه، خشك؛ و دانه‌های آن توسط آسياب برقی‌ پودر گرديد. به منظور عصاره‌گيری، 200 گرم از پودر خشك دانه ی گياه، توزين شده؛ سپس به‌وسيله‌ی دستگاه سوكسله به ترتيب با حلال‌های n-هگزان، دی‌كلرومتان و متانول عصاره‌گيری گرديد. حلال عصاره‌های حاصل به كمك اوپراتور و تحت فشار كم و دمای پايين خشك گرديد. جهت فراکسیونه نمودن عصاره ی n-هگزانی از روش کروماتوگرافی ستونی و جهت فراکسیونه نمودن عصاره ی دی کلرومتانی از VLC استفاده شد. فراکسیونهای حاصل از این دو عصاره، جهت شناسایی، تحت آنالیز GC/MS قرار گرفتند. جهت فراكسيونه نمودن عصاره ی متانولی، از روش SPE استفاده شد. بدين منظور 2 گرم از عصاره‌ی متانولی، توزين شده و كاملاً حل گرديد. محلول بر روی ODS Sep-pak منتقل شد و شستشوی آن توسط مخلوط‌های 20%، 40%، 60%، 80% و 100% متانول در آب هريك به ميزان 200 ميلی ليتر انجام شد. 5 فراكسيون به دست آمد كه تمامی آ‌ن‌ها خشك و توزين گرديدند. بررسی فراكسيون‌های مختلف عصاره‌ی متانولی و تعيين سيستم گراديانت مناسب با استفاده از دستگاه HPLCی آناليتيكال صورت گرفت و سپس با استفاده از HPLCی پره پاراتيو اقدام به جداسازی تركيبات در زمان‌های بازداری مربوطه شد. تعيين ساختار شيميائی تركيبات جدا شده؛ توسط روش اسپكتروسكوپی HNMR، CNMR و UV-visible صورت پذيرفته و نهايتاً فعاليت آنتی ‌اكسيدانی فراكسيون‌های حاصل از گياه Dorema glabrum ، توسط روش DPPH اندازه‌گيری شد. نتايج: از فراکسیون 20% عصاره ی متانولی دانه ی این گیاه، با استفاده از HPLC ی پره پاراتیو، ترکیبات خاص متعددی جداسازی شد که ساختمان سه ترکیب توسط 1H-NMR و 13C-NMR شناسایی گردید؛ از این ترکیبات می توان به یک دی آلوزیل استرکافئیل، یک استر کافئیل گلیکوزید دیگر با قند نامعلوم و مخلوطی از ایزومرهای گلوکوزیل آلوز اشاره کرد. همچنین از عصاره n-هگزانی و دی کلرومتانی، با استفاده از GC/MS ترکیبات متعددی شناسایی شد؛ برخی از این ترکیبات عبارتند از: 3. Heptadecane 2. Hexadecane 1. Pentadecane 6. Menthyl Salicylate 5. Nonadecane 4. Octadecane 9. Iso Propil Myristate 8. Alpha hexyl cinnamaldehyde 7. Alpha Isomethyl ionon 12. Naphtalen 11. Tricosan 10. Eicosan 13. Iso amyl Salicylate در بررسی فعالیت آنتی اکسیدانی عصاره های مختلف این گیاه، عصاره ی متانولی، فعالیت آنتی اکسیدانی (RC50) معادل «1-10*556/1» را نشان داد که در مقایسه با فعالیت آنتی اکسیدانی (RC50) شاهد کرستین، برابر با «5-10*88/2»، از قدرت آنتی اکسیدانی چشم گیری برخوردار نمی باشد.